e-ταλικά

Isabella Di Morra: η αδικοχαμένη Ιταλίδα ποιήτρια της Αναγέννησης

"ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΡΟΜΟΥΣ ΕΡΗΜΟΥΣ"
(Αναγεννησιακή ιταλική ποίηση: Δίγλωσση έκδοση, Ελληνικά-Ιταλικά, Απρίλιος 2014)

«Γράφω θρηνώντας για τ' άγουρα χρόνια μου
και για της μαύρης Τύχης μου τις άγριες επιθέσεις.
Εγώ που σ' έναν τόπο τόσο φρικτό και επώδυνο
δίχως κανείς να μ' επαινεί ξοδεύω τη ζωή μου...»
Ιζαμπέλλα Ντι Μόρρα (1520-1546)

Ακολουθεί την παράδοση του Πετραρχισμού της Αναγέννησης, αλλά επηρεάζεται και από τον Δάντη καθώς και από τους κλασικούς συγγραφείς. Έζησε στην περιοχή Φαβάλε, σχεδόν έγκλειστη στο κάστρο της οικογένειάς της. Δολοφονήθηκε από τα αδέρφια της όταν αποκαλύφθηκε η μυστική αλληλογραφία της με τον Βαρόνο Ντιέγκο Σαντοβάλ Ντε Κάστρο. Το έργο της αποτελείται από 13 ποιήματα.

Παρουσίαση του βιβλίου

Το βιβλίο “Μέσα από δρόμους έρημους” περιέχει τα ποιήματα της Ιζαμπέλλα Ντι Μόρρα, μιας τραγικής γυναίκας από τον απομονωμένο νότο της Ιταλίας του 16ου αιώνα , που έγραψε σονέτα και ωδές για να "τραγουδήσει" τη μοναξιά και τη θλίψη της, ακολουθώντας την παράδοση του πετραρχισμού. Τα ποιήματα έχει μεταφράσει η Άννα Γρίβα.

Παρόλο που πολλά σημεία στη βιογραφία της Isabella είναι σκοτεινά, όμως λόγω του ιδιαιτέρως προσωπικού χαρακτήρα που έχει η ποίησή της, μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για γεγονότα αλλά και για την απήχηση που αυτά είχαν στον ψυχισμό της ποιήτριας.

Η ζωή της κινείται ανάμεσα σε δύο αντίθετους πόλους: από τη μια πλευρά η απομόνωση και ο πόνος και από την άλλη η ελπίδα και η πίστη της στην ποιητική της ικανότητα. Δύο μούσες κυριεύουν την ποίησή της: η κακόβουλη Τύχη και ο ποταμός Sinni, τον οποίο συχνά ονομάζει με το κλασικό του όνομα, Σίριος (Siri). Ο ποταμός γίνεται ο μόνος τον οποίο μπορεί να εμπιστευθεί, ιδιαιτέρως από τη στιγμή που η οικογένειά της παύει να την κατανοεί, ως γυναίκα και ως ποιήτρια. Στον ποταμό εμπιστεύεται την ελπίδα της για απόδραση (τέταρτο σονέτο), την προαίσθηση του θανάτου της και την αθανασία της μέσα από τη διατήρηση του ονόματός της στα κύματα (όγδοο σονέτο). [...]

Παρά τις ιδιαιτερότητες των συνθηκών στις οποίες ζει η Isabella, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι μια αναγεννησιακή γυναίκα και διανοούμενη, όχι μόνο λόγω των κλασικών και πετραρχικών αναφορών που υπάρχουν στο έργο της, αλλά κυρίως λόγω της πίστης της στην αθανασία της τέχνης και του δημιουργού μέσω αυτής. Μέσα από τη μοναξιά, την απελπισία, τις αντιξοότητες, η ποίηση είναι η μόνη βεβαιότητα, εκείνη που δικαιώνει τον δημιουργό και του προσφέρει την αιωνιότητα . Σαν γνήσια αναγεννησιακή ποιήτρια περνά με ευκολία από τα θρησκευτικά θέματα στους παγανιστικούς κλασικούς μύθους, από τον κόσμο των αισθήσεων, του σώματος και των αισθημάτων στον υπερβατικό, ουράνιο κόσμο, τον μυστικισμό και τον ασκητισμό, από τα προσωπικά βιώματα και τις συγκυρίες στη συνολική θεώρηση της ζωής και των εναλλαγών της.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η ζωή της Isabella Di Morra

(Βιογραφία)

κάντε ΚΛΙΚ και παρακολουθήστε στα Ιταλικά το βίντεο-αφιέρωμα στην Isabella Morra
(στο κάτω μέρος της σελίδας που θα ανοίξει)

Η Isabella di Morra ήταν το τρίτο από τα οκτώ παιδιά του Giovanni Michele Morra (Τζοβάννι Μικέλε Μόρρα), βαρόνου του Favale (σήμερα η περιοχή ονομάζεται Valsinni, βρίσκεται στην επαρχία της Matera), και της Luisa Brancaccio. Τα άλλα παιδιά ήταν οι Μαρκαντώνιος, Σκιπίωνας, Δέκιος, Καίσαρας, Φάβιος, Πόρτσια και Καμίλλο.

εικόνες από το εσωτερικό του κάστρου της οικογένειας Morra

Ο πατέρας αναγκάστηκε να μεταναστεύσει το 1528, μαζί με το δεύτερο γιο του Scipione, στο Παρίσι, μετά την ήττα των στρατευμάτων του Φραγκίσκου του Α’ της Γαλλίας, του οποίου ήταν σύμμαχος, και τη νίκη του Καρόλου του Ε’ για την κατοχή της χερσονήσου. Το φέουδο Favale, που ανήκε στον Μόρρα από την εποχή των Νορμανδών, πέρασε για μερικά χρόνια στο Ισπανικό Στέμμα. Όμως, μετά από διάφορες νομικές αντιπαραθέσεις, η κυριαρχία επανήλθε στον Morra, και ανατέθηκε στον πρωτότοκο γιο του Marcantonio.

Στο Favale παρέμεινε η σύζυγός του με επτά από τα οκτώ παιδιά, συμπεριλαμβανομένης της νεαρής Isabella, που συχνά επικαλούνταν τον πατέρα της στις Ρίμες της, θεωρώντας πως ήταν ο μόνος που μπορούσε να την βοηθήσει στην κατάστασή της: η σχέση με τα αδέρφια της ήταν στην πραγματικότητα πολύ σκληρή, και συνεχίστηκε να επιδεινώνεται μέχρι την τελική τραγωδία.

δωμάτιο του Κάστρου στο οποίο έμενε η άτυχη ποιήτρια

Το ακριβές έτος γέννησης της Ισαβέλλας παραμένει άγνωστο. Ο Benedetto Croce το υπολόγισε γύρω στο 1520, ενώ ο Καζέρτα σκέφτηκε πως ίσως γεννήθηκε λίγα χρόνια πιο πριν, τοποθετώντας το στο 1515.

Η Isabella διατηρούσε μυστική σχέση με τον Diego Sandoval de Castro , σχεδόν συνομήλικο της έγγαμο Ισπανό ποιητή και, στη συνέχεια, βαρόνο της Bollita, στον οποίο έστελνε μηνύματα και στίχους διαμέσου του παιδαγωγού της. Όταν ανακάλυψαν την σχέση τους, τα αδέρφια της Ιζαμπέλλα, σκότωσαν και αυτήν και το δάσκαλό της το 1546. Λίγο αργότερα σκότωσαν σε ενέδρα στο δάσος της Noepoli, και τον Diego Sandoval και στη συνέχεια διέφυγαν στην Γαλλία.

Ποια ήταν η φύση της κρυφής σχέσης μεταξύ Diego Sandoval de Castro και Ισαβέλλας, στην απομακρυσμένη επαρχία του νότου και έξω από τα μεγάλα πολιτιστικά ρεύματα της εποχής, παραμένει ένα μυστήριο μέχρι σήμερα.

Φυσικά είναι γνωστό ότι ο Don Diego έστελνε επιστολές στην Isabella, τις οποίες έστελνε εξ ονόματος της συζύγου του, Αντωνίας (Antonia Caracciolo).

Οι ιστορικοί έχουν έτσι υποθέσει ότι η Ιζαμπέλλα και η Αντωνία γνωρίζονταν ήδη πριν από την έναρξη της αλληλογραφίας.

Έχουν όμως χαθεί οι απαντήσεις της Isabella στον Diego, ποιητή κάποιας φήμης, ο οποίος το 1542 είχε δημοσιεύσει στην Νάπολη ένα βιβλίο με ποιήματα του στο ύφος του Πετράρχη, ποιητικό στυλ που επικρατούσε τότε.

Είτε ήταν μια ρομαντική σχέση ή απλά μια πνευματική φιλία σε συνθήκες αυστηρής απομόνωσης, τα αδέρφια της τελικά το έμαθαν το 1545. Ο Δέκιος, ο Φάβιος κι ο Καίσαρας γρήγορα αποφάσισαν να τερματίσουν τη σχέση αυτή, αρχικά θανατώνοντας την αδελφή τους και στη συνέχεια τον Ισπανό ευγενή. Ορισμένες αγγλοσαξονικές πηγές εικάζουν ότι ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου, ενώ άλλες πηγές αναφέρουν ότι την μαχαίρωσαν. Ο Don Diego, φοβούμενος πως η εκδίκηση δε θα αργούσε να στραφεί κι εναντίον του, μάταια προσέλαβε φρουρά: οι τρεις δολοφόνοι, με τη βοήθεια τριών θείων τους, πιθανότατα εξαιτίας και του μίσους που έτρεφαν για τους Ισπανούς, του έστησαν φονική ενέδρα.

σκηνή από την ταινία "sexum superando" (2005) αφιερωμένη στην ποιήτρια Isabella Morra

Η δολοφονία του Don Diego de Sandoval προκάλεσε, την εποχή εκείνη, αντιδράσεις αποδοκιμασίας πολύ μεγαλύτερες από αυτές για τη δολοφονία της Ισαβέλλας. Στον κώδικα τιμής του δέκατου έκτου αιώνα, στην πραγματικότητα ήταν επιτρεπτό να ξεπλένεται η ατίμωση του ονόματος μιας οικογένειας εντός αυτής με το αίμα του ατιμασμένου μέλους της, ιδίως των γυναικών .

Αυτό που δεν ήταν αποδεκτό, ήταν η συμμετοχή τρίτων μερών για την επίλυση της διαφοράς, με μονομαχία και δολοφονία προσώπου υψηλότερης κοινωνικής τάξης.

κάνοντας ΚΛΙΚ στην εικόνα & μεγέθυνση μπορείτε να μελετήσετε στα Ιταλικά παλαιότερο αφιέρωμα της Corriere della Sera

Για τους λόγους αυτούς, οι τρεις αδελφοί αναγκάστηκαν να διαφύγουν στη Γαλλία, όπου βρήκαν τον αδερφό τους Scipione και τον πατέρα τους, που έλειπε για είκοσι χρόνια από το σπίτι.

Σύγχρονες πηγές ισχυρίζονται ότι ο πατέρας τους, Giovanni Michele, μεγάλος ανθρωπιστής της εποχής και ποιητής κι ο ίδιος, είχε πεθάνει πριν από την Ιζαμπέλλα, αλλά ο Benedetto Croce απέδειξε ότι δεν ήταν έτσι, αφού ζούσε και συντηρούνταν με έξοδα της γαλλικής αυλής. Ο Σκιπίωνας έγινε γραμματέας της Αικατερίνης των Μεδίκων. Ο Φάβιος δεν είναι γνωστό τι απέγινε μετά την άφιξή του στη Γαλλία, ο Δέκιος έγινε ιερέας και ο Καίσαρας παντρεύτηκε μια Γαλλίδα αριστοκράτισσα. Ο Marcantonio δεν φαίνεται να είχε σχέση με το έγκλημα, παρ'όλα αυτά, ο ίδιος φυλακίστηκε για μερικούς μήνες και αργότερα αφέθηκε ελεύθερος. Ο μικρότερος αδερφός, ο Camillo, απαλλάχθηκε πλήρως από την κατηγορία για συνενοχή στο έγκλημα.

Όλοι λοιπόν σώθηκαν κι ευημερούσαν, εκτός από τα αθώα θύματα, Ιζαμπέλλα και Ντιέγκο, εξαιτίας μιας απλής υποψίας και τον παιδαγωγό για ακόμη πιο μηδαμινή αιτία…

Η Isabella πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της σύντομης ζωής της στο Κάστρο της Valsinni, στην περιοχή Basilicata της νότιας Ιταλίας, όπου εκδηλώσεις σε ανάμνηση της ζωής της και του ποιητικού της έργου πραγματοποιούνται κάθε χρόνο. Το κάστρο της Valsinni, που ήταν το σπίτι της, χρονολογείται από το έτος 1000 και τοπικοί μύθοι θέλουν το φάντασμα της ποιήτριας να στοιχειώνει σιωπηλά αυτό το μέρος.

• Αν θέλετε να επισκεφτείτε το Kάστρο Valsinni, ή να παρακολουθήσετε τις εκδηλώσεις στο Parco letterario di Isabella Morra, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ.

Το ενδιαφέρον γύρω από το πρόσωπο και το έργο της Isabella Morra θέριεψε κατά τη διάρκεια των τεσσεράμισι αιώνων που μας χωρίζουν από το θάνατό της, παρά τα μόλις δέκα σονέτα και 3 τραγούδια της που έφτασαν ως εμάς.

Μέχρι το δέκατο ένατο αιώνα, τα πλεονεκτήματα της ποίησης της ήταν αρκετά για να μεταφέρουν τη φήμη της.

Για ένα μέρος, όμως, του δέκατου ένατου αιώνα και καθ 'όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, η τραγική βιογραφία της φαίνεται πως είχε επισκιάσει σε μεγάλο βαθμό την πλήρη κατανόηση του έργου της. Πολλές ήταν, στην πραγματικότητα, οι αναγνώσεις του έργου της από καθαρά φεμινιστική σκοπιά, ιδίως στις ΗΠΑ, χωρίς να ληφθεί επαρκώς υπόψη το ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής.

Είναι γενικά αποδεκτό ότι τα δεκατρία σωζόμενα κείμενα ανακαλύφθηκαν από αξιωματικούς του Αντιβασιλέα, κατά τη διάρκεια της έρευνας που ακολούθησε τη δολοφονία του Don Diego de Sandoval, όταν ερευνήθηκε το Κάστρο Valsinni.

Λίγα χρόνια μετά το θάνατο της Ισαβέλλας, μερικά από τα ποιήματά της εμφανίστηκαν στο τρίτο βιβλίο του Ludovico Dolce (εκδ. Giolito, Βενετία, 1552), το οποίο συγκέντρωνε ρίμες διακεκριμένων συναδέλφων του ναπολιτάνων και έτυχε θετικής υποδοχής από τους λογοτεχνικούς ιταλικούς κύκλους.

Δεν υπήρξαν επίσημες αναφορές που να αφορούν τη ζωή της μέχρι που ο Marcantonio (γιος του νεότερου αδελφού, του Camillo), δημοσίευσε μια ιστορία της οικογένειας, το 1629 .

Η ποίηση της Ιζαμπέλλα, είναι σαφώς επηρεασμένη από τον Πετραρχισμό, με επιρροές και από το Δάντη και από άλλους κλασικούς, ωστόσο ξεδιπλώνεται με μια ασυνήθιστη για την εποχή της πρωτοτυπία. Θεωρείται από πολλούς κριτικούς πρόδρομος στα υπαρξιακά θέματα τα τόσο αγαπητά στην ποίηση του Leopardi και στο να περιγράφει την αγριότητα της γενέθλιας γης της​​, αλλά και να τα βάζει με την σκληρή της τύχη.

Λεπτομέρειες της έκδοσης

• Εκδότης: ΚΟΥΚΟΥΤΣΙ
• Χρονολογία Έκδοσης: Απρίλιος 2014
• Αριθμός σελίδων: 72
• Μετάφραση: ΓΡΙΒΑ ΑΝΝΑ
• Θέμα: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ/ΞΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ/ΙΤΑΛΙΑ
• ISBN13 9786188006973